علل پیدایش عزت نفس

بحث درباره نحوه و علل پیدایش تصویر خود و عزت نفس را باید در رابطه فرد با جامعه اش به خصوص در دوران پر اهمیت کودکی و نوجوانی به عنوان یکی از علتهای عمده جستجو کرد.این رابطه را میتوان به چند نوع بیان نمود که عبارتتد از :

1. واکنش دیگران

مهمترین منشا پیدایش تصویر خود و ارزش به خود ؛ رفتار و واکنش دیگران نسبت به فرد به خصوص کودک است. این را نظریه (آینه خودنما) به فرد به خصوص کودک است؛ این نظریه ((آینه خودنما)) می نامند . نظریه مذکور معتقد است که برای دیدن خود به واکنشهای  دیگران توجه کرده و تصویر خود را در آن واکنشها می بینیم.اگر اولیا به کودک بگویند او باهوش و زرنگ است یا اینکه او قابل اطمینان نیستو امثال آن ، این نوع مفاهیم به تدریج قسمتی از تصویر خود یا هویت کودک میگردد. ادراکات ؛ نگرشها و واکنشهای دیگران را جزیی از ارزشهای درونی خود می نماید.(شاملو 1368)

• مقایسه با دیگران

تصویر از خود شامل خصوصیات عینی و قابل قیاس با دیگران است. مثل بلندی قد و یا لاغری یکی از منابع اصلی ایجاد این تصویر مقایسه ای است که کودک در رابطه با خود و افرادی مثل برادر ؛ خواهریا دوستان و دیگران انجام می دهد اگرهمسایه ها ثروتمندند کودک خود را فقیر احساس می کند و اگر خواهران و برادرانش باهوش و زرنگ هستند و او دائما از آنها عقب افتاده لذا خود را کم هوش تصور می نمایید (شاملو 1368)

• همانند سازی یا الگو

کودک با یک سلسله افراد مهم زندگی خود همانند سازی کرده آنها را به عنوان مدل یا الگوی رفتاری خود بر میگزیند آنها را می ستاید و میل دارد شبیه آنها گردد؛والدین و آموزگاران مهم ترین این الگوها هستند . شکل گیری ((خود براساس در هم آمیختن این مدلها در ذهن کودک انجام می شود . تحقیقات نشان می دهد که همانند سازی نیز سبب تغییر تصور خود می گردد یعنی فرد احساس میکند که مانند الگوی خود شده است قسمت مهمی از خویشتن از طریق همانند سازی کودک با ولی هم جنس خود تعیین میشود که در اصل نقش جنسی او را تعیین می کند اگر کودک دختر باشد و ازتباط صمیمی و سالم و مستمری با مادر برقرار کند احساس زنان و زنانه زا می آموزد و اگر پسرباشد و رابطه خوبی با پدر داشته باشد نقش سالم و صحیح مردانه را کسب میکند(هاسن1 ؛ 1947)

• نیاز به احساس ارزش و عزت نفس  

همراه با زیستن در شرایط اجتماعی نیاز به احساس ارزش به نحو سالم و متعادل آن در انسان بوجود می آید و برای نگهداری سلامت و تعامل روانی و حتی تکامل وجودی او بسیار ضروری است معمولا اگر بر این نیاز خللی وارد شود احساس حقارت و یا خود بزرگ بینی در فرد ایجاد میگردد ؛ بدین معنی که شخص یا بسیار خود کم بین و ناراضی از خود و مترلزل میشود و یا بسیار خود بزرگ بین ؛ خود مدار و خود نماخواهد شد.هر دو این قطبهای احساسی نشان دهنده این واقعیت است که فرد به علل اختلال در احساس ارزشمندی قادر به درک واقعیتها و واکنشهای دیگران نسبت به خود نیست. علت اصلی احساس حقارت و خود بزرگ بینی را میتوان در طرد شدن مستمر و مداوم از طرف والدین و دیگران دانست؛ لذا قسمتی از ارزشهای درونی او احساس بی ارزشی نسبت به خود است روانشناسان معتقدند که احساس بی ارزشی عمیق ، ریشه بسیاری از نابهنجاری های روانی است که در بین افراد انسان دیده میشود(شاملو1368)